Van Một Chiều: Các Loại, Ứng Dụng Và Cách Lắp Đặt

Van một chiều là giải pháp đơn giản giúp dòng dầu chỉ chảy theo một hướng, và không bị chảy ngược, tránh tổn thất áp và hỏng bơm, van. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại van này có cấu tạo và hoạt động như thế nào, các loại phổ biến và ứng dụng trong các hệ thống.

Van một chiều là gì?

Van một chiều thủy lực (Hay còn gọi là van chặn hoặc van chặn một chiều) là thiết bị cho phép dầu chỉ đi qua theo một hướng nhất định, đồng thời ngăn không cho dòng dầu chảy ngược lại.

Chức năng chính của van là bảo vệ bơm, giữ áp suất trong hệ thống và đảm bảo hoạt động ổn định của các cụm van khác.

Trong hệ thống thủy lực, dòng dầu thường có xu hướng hồi ngược về bơm khi ngắt máy hoặc giảm áp đột ngột. Van một chiều giúp chặn dòng dầu ngược, giữ lại áp suất cần thiết để duy trì trạng thái làm việc hoặc dừng an toàn.

Vì vậy, loại van này là dòng van phổ biến nhất và được sử dụng trong hầu hết mọi hệ thống thủy lực từ nhỏ đến lớn, từ đơn giản đến phức tạp. Van khá nhỏ gọn, thường được lắp chìm trong khối đế nên có độ bền cao và ít hỏng hóc, thích hợp cho nhiều môi trường làm việc khác nhau, từ máy công trình đến dây chuyền công nghiệp.

Một dòng van chặn nổi tiếng từ thương hiệu Sun Hydraulics - Mỹ

Xem thêm:

Cấu tạo của van một chiều

Cấu tạo của van một chiều thủy lực khá đơn giản, nhưng chịu áp suất cao và phản ứng nhanh. Van gồm các bộ phận chính:

• Thân van: Làm bằng thép hoặc gang chịu áp, được gia công với lỗ dẫn dầu chính xác, có hai cổng In – Out.
• Piston: Bộ phận chính ngăn dòng dầu ngược, đóng mở theo hướng dòng chảy.
• Lò xo hồi: Giữ piston ở trạng thái đóng khi không có áp suất tác động.
• Gioăng làm kín: Ngăn rò rỉ dầu

Nguyên lý hoạt động

Nguyên lý hoạt động của van rất đơn giản:

• Khi dầu chảy đúng chiều (chiều thuận), áp suất dòng dầu thắng lực nén của lò xo, đẩy piston hoặc bi chặn mở ra, cho phép dầu đi qua.
• Khi dầu có xu hướng chảy ngược (chiều ngược), lực lò xo và áp suất dầu sẽ ép piston đóng lại, ngăn dòng chảy ngược hoàn toàn.

Nhờ cơ chế này, van một chiều hoạt động tự động, không cần điều khiển điện hay thủ công, đảm bảo dòng dầu chỉ đi theo hướng thiết kế.

Nguyên lý hoạt động đơn giản của van chặn 1 chiều

Các loại van một chiều thủy lực

Dựa theo cấu tạo và khả năng điều khiển, van chặn 1 chiều được chia thành hai nhóm chính:

1. Van chặn 1 chiều thường

Đây là loại van đơn giản nhất và cũng được sử dụng phổ biến, chỉ cho phép dòng dầu đi qua theo một hướng, và tự động đóng lại khi có xu hướng chảy ngược.

• Cấu tạo: gồm thân van, bi, lò xo và đế van.
• Nguyên lý hoạt động: khi áp suất đầu vào lớn hơn lực lò xo, bi mở ra cho dầu đi qua. Khi áp suất ngược xuất hiện, bi đóng lại, ngăn dòng chảy ngược.
• Ưu điểm: cấu tạo đơn giản, độ tin cậy cao, phản ứng nhanh.
• Ứng dụng: dùng trong các mạch bảo vệ bơm, duy trì áp suất trong xi lanh, hoặc trong các đường dầu cấp một chiều.
• Ví dụ: các mã van chặn 1 chiều dòng Sun Hydraulics CK, Rexroth Z1S, S...

2. Van chặn 1 chiều có điều khiển

Loại van này có thêm cổng điều khiển (pilot port), cho phép điều khiển trạng thái mở hoặc đóng của van bằng tín hiệu áp suất. Van thường được gọi là van chặn 1 chiều điều khiển mở hoặc điều khiển đóng, tùy vào cách hoạt động của cổng pilot.

Van chặn 1 chiều điều khiển mở

• Nguyên lý: bình thường van ở trạng thái đóng (chỉ cho dòng chảy 1 chiều). Khi có tín hiệu áp suất điều khiển tác động vào cổng pilot, van sẽ mở cho phép dòng chảy đi theo cả hai hướng.
• Ứng dụng: dùng để giữ tải ở vị trí cố định (như trong xi lanh nâng hạ), nhưng vẫn có thể xả hoặc hạ khi cần nhờ tín hiệu điều khiển.
• Ví dụ: Sun Hydraulics CB, Rexroth Z2S...

Van chặn 1 chiều điều khiển đóng

• Nguyên lý: ngược lại với loại trên. Van cho phép dòng chảy tự do một chiều, nhưng khi có áp suất điều khiển, van sẽ đóng lại để ngăn dòng chảy.
• Ứng dụng: dùng trong các mạch điều khiển đặc biệt, nơi cần khóa áp hoặc chống sụt tải khi có tín hiệu điều khiển.
• Ví dụ: Sun Hydraulics CP, Rexroth Z2FS...

Một van chặn Z2FS nổi tiếng từ thương hiệu Rexroth

Cách lắp đặt van một chiều trong hệ thống thủy lực

Để van một chiều hoạt động hiệu quả và bền lâu, việc lắp đặt đúng kỹ thuật là rất quan trọng.
Dưới đây là một số lưu ý chính:

• Lắp đúng chiều dòng chảy: Thông thường, thân van có mũi tên chỉ hướng dầu, cần đảm bảo đúng hướng từ nguồn đến thiết bị.
• Lắp gần thiết bị cần bảo vệ: Ví dụ, đặt van ngay sau bơm để chống chảy ngược khi bơm dừng.
• Đảm bảo độ sạch của dầu: Dầu bẩn hoặc có cặn dễ gây kẹt piston hoặc rò rỉ, làm giảm độ kín.
• Chọn đúng loại và áp suất làm việc: Mỗi loại van có giới hạn áp suất và lưu lượng khác nhau, cần phù hợp với thông số hệ thống.
• Kiểm tra định kỳ: Van một chiều có thể bị rò hoặc dính bẩn sau thời gian dài, nên kiểm tra, vệ sinh và thay mới định kỳ.

Ứng dụng của van một chiều thủy lực

Nhờ thiết kế đơn giản, van một chiều được sử dụng rất rộng rãi trong nhiều lĩnh vực công nghiệp và cơ giới:

• Bảo vệ bơm thủy lực: Ngăn dòng dầu hồi ngược khi hệ thống dừng hoặc thay đổi áp suất.
• Giữ tải cho xy lanh: Kết hợp với van cân bằng hoặc van áp suất để duy trì áp ổn định.
• Tạo mạch điều khiển một chiều: Trong các cụm van logic hoặc van điều hướng.
• Bảo vệ thiết bị đo và van tỷ lệ: Tránh sốc áp khi đảo chiều dòng dầu.
• Ứng dụng trong máy ép, máy công trình, máy nâng hạ và dây chuyền tự động.

Nếu bạn cần tư vấn hoặc tìm mua van một chiều chính hãng từ các thương hiệu hàng đầu như Sun Hydraulics, Rexroth, Hydac, hãy liên hệ Công ty Kỹ thuật Nam Hải – đơn vị nhập khẩu và phân phối thiết bị thủy lực chính hãng tại Việt Nam, cung cấp van, bơm, motor, cụm manifold và dịch vụ bảo trì tiêu chuẩn châu Âu.